Een passie voor de zee heeft natuurlijk met golvend water te maken en met de elementen die haar kleur en temperament bepalen. En, zoals bij elke liefde gaat de verhouding ook over jezelf. Wat zoekt een mens bij de zee, welk antwoord geeft ze op vragen? En wat doet ze met ‘landvasten’?
Een pareltje uit de onpeilbaar diepe zee van boeken gaat daarover: ‘Moominpappa at sea’ werd al in 1965 door de Zweeds Finse schrijfster Tove Jansson geschreven. Als grafisch kunstenaar bracht ze haar verhalen oorspronkelijk als strips in Finse en Britse kranten. Sommigen zeggen dat Jansson voor kinderen schreef, wat niet belette dat haar verhalen in 45 talen werden vertaald voor een universele zone van mensen met een voorzichtige liefde voor elkaar, zichzelf en de natuur. Jansson opent voor lezers de deur naar hun eigen binnenwereld en die van anderen, subtieler en preciezer dan veel expliciet psychologische romans dat doen.
Moomins zijn trolletjes die, als ze in hun gewone doen zijn, een lieflijke vallei (allicht in Finland) bewonen waar het geruis van de zee altijd hoorbaar is.
Bindende factor
‘Moominpappa at sea’ opent met een lichtelijk ontstemde Moominfamilie. Dat is een beetje vreemd want in andere verhalen is er een hechte band tussen Moominpappa en Mamma, zoontje Moomintrol en een geadopteerd meisje Mu. Moominmamma is de bindende factor: ze tovert alle onbehaaglijkheden weg met thee en sandwiches of, nog beter, verjaardagstaart. Maar in de maand augustus van dit verhaal is pappa de draad een beetje kwijt. ‘Alles wat moest worden gedaan is gedaan en wat niét is gedaan, daarin heeft hij geen zin.
Neen, hij wenst de alledaagsheid achter zich te laten en zijn familie mee op avontuur nemen. Dan kan hij alle moeilijke taken op zich nemen en hen beschermen tegen de gevaren die in onbekende oorden op hen loeren. In zijn bespiegelingen speelt hij een heroïsche rol. En dus vertrekken ze niet veel later naar een eiland met een vuurtoren, de vuurtoren die hij al altijd had willen bewonen. Moominmamma en Moomintrol en zelfs de weerbarstige Mu volgen pappa. Niet helemaal van harte want ze houden zoveel van hun vallei, maar Moomins blijven nu eenmaal liefst samen.
,,Look at the boat’’, pappa said. ,,Look at ‘The Adventure’. A boat at night is a wonderful sight. This is the way to start a new life, with the hurricane lamp shining at the top of the mast and the coastline disappearing behind one as the whole world lies sleeping.’’
Moominmamma probeert altijd pappa’s enthousiasme en visie te delen. Jansson hanteert oertraditionele maar perfect verdedigbare waarden, families horen samen te klitten: pappa’s zijn wijs en mamma’s lief en nog wijzer. Maar speels baant ook Moominmamma zich een weg naar een minder vast patroon: Op pappa’s ,,You must remember that we’re used to your being here when we come home in the evening’’, antwoordt ze: ,,But one needs a change sometimes. We take everything too much for granted, including each other. Isn’t that true, dearest?’’
Wereldleed
Al op de tocht naar het eiland heeft mamma het moeilijk, ze rolt zich in een behaaglijk bolletje en heeft alle moeite om haar staart binnendeks en droog te houden. Eenmaal aangekomen blijkt het eiland en zijn vuurtoren een allerminst vriendelijke en gastvrije plek. Het duurt een hele tijd voor Moominpappa de sleutel van de vuurtoren kan vinden.
Tenslotte ontdekt hij hem, geklemd tussen de kale rotsen bij een diepe poel. Dat was de plaats waar de vorige vuurtorenwachter ‘alleen kon zijn’ en pappa kon de sleutel dan ook slechts vinden nadat hij zich had afgezonderd. Evenmin slaagt pappa erin om het vuurtorenlicht aan te steken, de droom om een waardig vuurtorenwachter te worden knapt hier op af.
Pappa voelt de ogen van zijn Moominfamilie in zijn rug. Ze gaan elk een eigen relatie met het ongure eiland aan. Moominmamma legt een tuin aan op de kale rotsen en plant de bloemen die ze uit de vallei meebracht in massa’s zeewier. Moomintrol trekt zich terug en ‘keeps himself to himself’ op een open plek in een bosje.
En al die tijd worden de Moomins begluurd door ‘the Groke’, een ijzige vormeloze figuur die alles bevriest waar ze op gaat zitten. Ze is hen uit de vallei naar het eiland gevolgd en wil ook hier in het schijnsel van de lamp zitten, de aandacht vangen van de Moomins, ontsnappen aan haar onmetelijke eenzaamheid.
‘The Groke’ is als het wereldleed dat een familie binnendringt, waar ze geen duimbreed aan kunnen veranderen maar waarvan ze toch de kilte voelen.
Om zich uit zijn onbeholpenheid los te maken, stort Moominpappa zich met volle energie op het vissen, hij vangt zoveel vis dat zelfs Moominmamma hem afremt, niemand kan zovéél vis eten. Daarna haalt pappa de schatten uit de diepe poel naar boven omdat hij denkt dat ze hem de geheimen van de zee zullen meedelen. Want die wil hij zo graag ontdekken ,,You can’t be to careful with the sea, you know! I wonder’’, Moominpappa added, ,,I wonder why the sea rises and falls like this. There must be an explanation…’’
Als hij de zee haar geheimen heeft ontfutseld, voelt hij dat ze van hem is. ‘This was a moment to live to the full’, peinst Moominpappa.
Wie in zijn gedachten wil binnenvaren kan in Engelstalige boekhandels terecht voor ‘Moominpappa at sea’ van Tove Jansson, a Sunburst book uitgegeven door Farrar, Strauss and Giroux.
ISBN 0-374-45306-3
[whohit]Moominpapa Sea[/whohit]