donderdag 10 juni 2010 – (Marleen De Geest) – Dicht op de huid, is alvast een gemeenschappelijk kenmerk van het werk van twee vrouwelijke kunstenaars. De mooi oud geworden Louise Bourgeois bleef haar jeugdtrauma in symbolen omzetten tot ze vorige week op 98 jarige leeftijd overleed. De knappe Rachel Hovnanian is in de fleur van haar leven maar zit vast aan het thema van vergankelijke schoonheid.
Een overweldigende spin, een buitenmaatse latex fallus, vervormde vrouwenlichamen, vele vormen, technieken en materialen kwamen uit Louise Bourgeois’ handen. Haar jeugdtrauma bleef haar evenwel als thema tot het eind van haar dagen vergezellen.
Louise Bourgeois werd in 1911 in Parijs geboren maar groeide op in de provincie. Haar ontluikend talent kwam van pas in het familiebedrijf van tapijtrestauratie. In die tijd kreeg haar vader een relatie met de inwonende lerares Engels en Louise was daarvan getuige. Bovendien moest ze als heel jong kind helpen haar moeder te verzorgen toen die na de eerste wereldoorlog de Spaanse griep kreeg.
Ze voelde zich een verpleegstertje en tegelijk een voyeur. De revolte tegen de situatie, de verlatingsangst en het schuldgevoel zouden nooit meer echt weggaan. Hoewel Bourgeois beweerde dat ze met kunst alle wonden kon helen, kwam ze niet los van het jeugdtrauma thema.
Ze studeerde aan kunstscholen in Parijs en zette haar studies verder in New York waarnaar ze verhuisde. Van etsen en schilderen ging ze over op beeldhouwen. Eerst maakte ze organische vormen in hout, daarna werden de beelden groter en gebruikte ze marmer, brons en rubber. Almaar ruwer ging het er aan toe en het is met de haast gewelddadige werken dat ze uiteindelijk doorbrak toen ze goed en wel zeventig was. Van ‘noodzakelijke’ kunst gesproken.
Werken van Louise Bourgeois zijn nu opgenomen in de vaste collecties van het Parijse Pompidou centrum, het Londense Tate Modern en het Museum of Modern Art in New York. Daar werd in 1982 een retrospectieve van haar oeuvre voorgesteld, de allereerste tot dan toe in het Moma die aan een vrouw was gewijd.
‘Als vrouwen zich verenigen’, zei Bourgeois, ‘dan is het niet omdat ze zoveel gemeenschappelijk zouden hebben. Wel omdat het hen aan hetzelfde ontbreekt, ze worden allemaal op dezelfde manier behandeld.’
Botox
Een stuk lichter op de hand is de Amerikaanse kunstenares Rachel Hovnanian die momenteel in ARTRA galerij in Kalmthout tentoonstelt. Als Bourgeois’ kunst bij tijden ronduit afstotelijk kan worden genoemd, lijkt Hovnanian bekommerd om het decoratieve van haar werk. Een pak witte narcissen die in lagen was op canvas worden bewaard. Een rij witte beeldjes die alle denkbare vormen van het vrouwenlichaam vertegenwoordigen. Dozen gezichtscrème met daarop alle reclameslogans over schoonheid die de kunstenares ooit kon verzamelen. Een spiegel met een sensor die, wanneer iemand zijn spiegelbeeld wil zien, er botoxflesjes met daaruit groeiende narcissen over heen strooit.
Alle werken vertalen hetzelfde idee, dat van de vergankelijke schoonheid. En van de druk die meisjes al heel jong ervaren om vooral binnen de schoonheidsnormen te vallen en de zware sanctionering als dat niet het geval is. Van de vraag ook waarmee volwassen vrouwen worstelen, hoe ver moet ik gaan en hoe lang moet ik mijn schoonheid in stand proberen te houden?
De werken die Hovnanian in ons land tentoonstelt zijn bijzonder directe metaforen en misschien niet de meest kunstzinnige uit haar oeuvre. Ze vormen wel een regelrechte aanval op de massale maar leugenachtige campagnes vol gefotoshopte beelden en leugenachtige teksten van de schoonheidsindustrie.
Mooi maar bij ons niet te zien is haar beauty queen totem in wit carrara marmer. Met haar gestalte van 3.35 m torent ze boven alle aardse vrouwen uit en is ze voor de eeuwigheid geschapen. En zeker de moeite van het bekijken waard zijn de installaties met als titel ‘Too good to be true.’
Nouvel Obs Galerie Photo – Louise Bourgeois
Guggenheim – Lousie Bourgeois
Rachel Lee Hovnanian – Too good to be true