De boeken van Tich Nhat Hanh staan vol troostende en helende gedachten. Voor mensen die iemand moeten missen die ze eigenlijk niet kunnen missen, voor moeilijke momenten in het leven en zelfs voor het tijdstip waarop het leven eindigt.
Natuurlijk is er een immens verschil tussen het filosofisch niveau van zijn woorden en de diepmenselijke emoties waarmee we allemaal te maken krijgen. Beiden bij elkaar brengen, vergt een levenslange oefening. Daarom kreeg zijn jongste boek de titel ‘Leven’ mee en wijst het ‘de weg van geluk, begrip en liefde’.
Thich Nhat Hanh is geboren in 1926. Hoogbejaard is hij volgens zijn wens teruggekeerd naar zijn geboortestreek Thừa Thiên-Huế. Dat was nadat hij in 2014 een hersenbloeding kreeg die hem de spraak ontnam, wat niet belet dat hij door zijn manier van zijn de spirituele leider blijft die hij al altijd was.
Geëngageerd boeddhisme
Zen monniken zijn ook maar mensen die vele watertjes moeten door zwemmen. Ze zijn niet ‘zen’ van nature, slechts door geduldige en vasthoudende oefening verkrijgen ze een levenshouding die hen in moeilijke tijden overeind houdt. Je hoeft niet bang te zijn voor het lijden dat komt, meent Thich Nhat Hanh. Enkel wanneer je niet weet wat je dan te doen staat, is er reden voor ongerustheid.
Thich Nhat Hanh was een dertigjarige zenboeddhist toen de Vietnamoorlog uitbrak. Tijdens de oorlog vond hij dat de hulp aan de geteisterde populatie moest voorgaan op de beleving van het boeddhisme. Hij was de grondlegger van het geëngageerd boeddhisme. Samen met andere monniken, nonnen en leken-beoefenaars organiseerde hij op grote schaal hulpacties voor de getroffen bevolking in de door bombardementen verwoeste dorpen. Ook richtte hij onderwijsinstellingen op. In 1966 moest hij van het communistisch regime Vietnam verlaten omdat hij een vijand van de klasseloze maatschappij zou zijn.
In het westen richtte Thich Nhat Hanh nieuwe meditatie gemeenschappen op, waaronder Plum Village in de Franse Dordognestreek. Tot het einde van de Vietnamoorlog in 1975 bleef hij een belangrijke vredesactivist.
Thich Nhat Hanh wordt door zijn leerlingen Thay genoemd, wat in het Vietnamees een mooi woord is voor leraar. Zijn monastieke leerlingen vatten zijn onderricht van de laatste tijd voor zijn ziekte samen en maakten er het boek ‘Leven’ van.
‘No mud no lotus’
Hoewel stevig onderbouwd, lijkt de boodschap van Thich Nhat Hanh bijzonder simpel. Dankzij de eenvoud kan ieder mens er iets mee doen in zijn persoonlijk leven.
We zoeken allen naar geluk. Maar zware levensvragen zitten ons wel eens in de weg, ‘wat is het leven eigenlijk’ en ‘wat is de dood’. Het antwoord komt met het ‘diep kijken’ dat de werkelijkheid laat zien zoals ze echt is, beweert Thay.
De doorsnee sterveling gaat er van uit dat het erop aan komt ellende zoveel mogelijk af te houden en zo vaak mogelijk gelukkig of minstens tevreden te zijn. Weinigen die geloven dat je gelukkig wordt van op een kussentje te zitten mediteren. We hechten ons aan het leven en alles wat het inhoudt, geliefden, materiële dingen en mooie momenten. We hechten ons aan dingen buiten ons.
En toch. We weten maar al te goed hoe dun het draadje is dat ons met dat alles verbindt.
Impermanentie, onbestendigheid en lijden zijn volgens het boeddhisme een gegeven waartegen het geen zin heeft zich te verzetten.
Niet voor niets zingen de monniken dagelijks ‘no mud no lotus…’, de modder is de voedingsbodem van de lotus. Al hoef je er niet teveel in te roeren want dan kan de modder niet naar de bodem zakken.
Tegelijk gaat alles voortdurend verder en gaat niets verloren. Dat is de ware aard van de werkelijkheid die we met ‘diep kijken’ kunnen ontdekken.
Het basisprobleem is wel dat we bekommerd zijn om ons zelf. Terwijl we volgens Thay geen afzonderlijk zelf hebben.
‘Interzijn’
Alles en iedereen is ‘leeg’ van een zelfstandig bestaan. Een bloem is samengesteld uit zaadjes, zonlicht, aarde en water. Een mens is het resultaat van zijn ouders en voorouders en kan evenmin leven zonder licht en lucht en alles wat de aarde ons te bieden heeft. Denk de samenstellende elementen weg, of zelfs maar een, en je houdt op te bestaan, zo weet Thay.
Als je je concentreert op het ‘interzijn’, het in verbinding zijn en leven met alles en iedereen, zie je het leven anders, zo vertelt Thay.
En ook de dood. Niets of niemand is op een bepaald moment uit het niets gekomen en zal in het niets verdwijnen. We zijn als de wolk die ontstaat uit verdampt water en weer regen zal worden, de prachtige wolk wordt in de rivier weerspiegeld en keert ernaar terug.
Leven en sterven is geen komen en gaan, het is een zich terugtrekken omdat de voorwaarden niet langer vervuld zijn.
Boeddhistische knoop – acryl op papier 60 x 40 cm – Tristan Van Dorsselaer.
Meditatie
Dat klinkt wel mooi maar zo eenvoudig is het natuurlijk niet om het ’te geloven’, laat staan te aanvaarden. Volgens Thay, en boeddha zelf, hoeven we niets te geloven. We kunnen het zelf onderzoeken door diep te kijken naar de samenhang in de steeds veranderende werkelijkheid.
Mediteren is diep kijken en de dingen zien zoals ze echt zijn, zegt Thay.
Is het nodig om regelmatig volkomen stil te zitten en te wachten tot de pauzes tussen de onvermijdelijke gedachten groter worden?
Eigenlijk wel. Het is niet in de drukte en het geraas van alledag dat je de grotere dimensie ervaart. Een bezig mens, met wat dan ook, is in beslag genomen door momentane beslommeringen of genietingen.
Thich Nhat Hanh heeft daar niets op tegen. Als je iets doet, doe het dan met volle aandacht. Lees, kook, werk, beluister muziek en wees er helemaal bij. Doe het mindful.
Ga ook mindful om met je gevoelens. Heb je verdriet, omarm het en zorg voor jezelf. Ben je blij en geniet je, wees er helemaal bij.
Om te voorkomen dat de dingen en de gebeurtenissen je op sleeptouw nemen, moet je je bezigheden regelmatig onderbreken en terugkeren tot de essentie. ‘Hier en nu’ kom je tot het besef dat dit moment voldoende is, dat wat voorbij is en wat nog moet komen er nu niet zijn.
Beleef je de opeenvolgende momenten niet bewust, zo meent Thay, dan glipt het leven tussen je vingers door en is het voorbij voor je het hebt beleefd.
Om het grotere geheel te zien, is stilte nodig. De stilte van de afzondering of de rust van de natuur. Mindful lopen of mindful zitten is pure meditatie, volgens Thay.
Adem in, adem uit
Het allerbelangrijkste hulpmiddel is je ademhaling, zegt Thay. Rustig in- en uitademen brengt de geest tot rust zodat je weer het geheel ervaart. Ook dat vergt oefening en wordt uiteindelijk een kunst. Als je het echt niet meer weet en de weg kwijt bent, ga dan gewoon zitten en adem rustig, dan kom je vanzelf weer uit bij het ultieme, bij de werkelijkheid zoals ze is.
Soms is niets doen beter dan iets doen, meent Thay, pas wanneer de rust is weergekeerd, kun je beslissen welke actie de beste is.
‘We zijn een golf aan de oppervlakte van de oceaan. Het lichaam van de golf leeft niet lang, misschien slechts tien of twintig seconden. De golf heeft onvermijdelijk een begin en een einde, gaat omhoog en weer naar beneden. De golf kan misschien verstrikt zitten in het idee ‘ik ben er nu en straks zal ik er niet meer zijn’ en mogelijk is hij bang of zelfs boos. Maar de golf heeft ook zijn oceaanlichaam. Hij komt voort uit de oceaan en keert ook weer terug naar de oceaan. Hij heeft zowel zijn golf- als zijn oceaanlichaam. Hij is niet slechts een golf maar ook de oceaan. De golf hoeft niet te zoeken naar een apart oceaanlichaam, omdat hij op dit moment zowel zijn golflichaam als zijn oceaanlichaam is. Zodra de golf kan terugkeren naar zichzelf en voeling krijgt met zijn ware natuur, en dat is water, verdwijnen alle angst en bezorgdheid.’
‘Leven, over de weg van geluk, begrip en liefde’ van Thich Nhat Hanh is uitgegeven bij ten have
Deze hardback telt 208 pagina’s en kost 20,99 euro. ISBN: 9789025906245
[whohit]Thich[/whohit]